Kako su brutalistički objekti Jugoslavije postali hit na Instagramu
Jugoslovenske relikvije od betona i čelika fasciniraju novu Instagram generaciju.
Brutalizam je bio popularan širom takozvanog Istočnog bloka, ali ga je na specifičan način bivša Jugoslavija učinila svojim, iskoristivši ga kao način da kreira svoj vizuelni identitet između Istoka i Zapada. Godinama kasnije interes za ovaj stilski pravac ponovo raste, posebno nakon izložbe 2018. godine u njujorškom Muzeju moderne umetnosti (MoMA) pod nazivom Betonska utopija: Arhitektura u Jugoslaviji, 1948-1980.
Posledično, čim se popularnost određenog stila povećava njegove refleksije postaju sve viđenije na Instagramu. Veoma karakteran dizajn brutalističkih objekata, ali i enterijera, postaju često deo postova na ovoj društvenoj mreži.
Prošlo je dovoljno vremena od kada se Jugoslavija raspala i ljudi su počeli da cene njenu arhitekturu.
Nakon Drugog svetskog rata, socijalistička Jugoslavija na čelu sa Josipom Brozom Titom započela je rekonstrukciju zemlje razorene ratom. Nova arhitektura trebalo je da pokaže snagu zemlje koja se nalazila između zapadne demokratije i komunističkog istoka. Tako su nastajali masivni betonski objekti i spomen obeležja širom Jugoslavije. Ipak, nakon Titove smrti 1980. godine nastupila je ekonomska kriza, a zatim i rat što je dovelo do raspada Jugoslavije a ujedno i do zamiranja ove arhitekture.
„Sada je prošlo dovoljno vremena (od kada se Jugoslavija raspala) i ljudi su počeli da cene arhitekturu Jugoslavije.“ – rekao je Alan Braun, predavač na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Zagrebu.
Kapije Beograda
Zgrada Geneksa, koja predstavlja jednu od kapija Beograda, prepoznatljiva po svoja dva masivna bloka povezana vazdušnim mostom, ponovo je postala magnet za turiste uprkos devastiranom izgledu koji su godine ostavile na njoj.
„Svake nedelje imamo na desetine zainteresovanih za našu Yugo turu u okviru koje se posećuju gradske znamenitosti izgrađene od 1950-ih do 1980-ih. Kula Geneks jedan je od najzanimljivijih prizora. Ljudi je mogu videti prilikom dolaska u grad s aerodroma i ona im odmah privlači pažnju“, rekao je za Widerimage Vojin Muncin, direktor agencije Yugotour koja turiste vodi u razgledanje prestonice u čuvenim automobilima Yugo.
Danas je jedan od „stubova“ Geneksa prazan, dok je drugi u stambenoj funkciji. Rotirajući restoran na vrhu zgrade je poslednji put radio tokom 90-ih.
Na drugom kraju Beograda, u naselju Konjarnik, nalazi se drugi impozantni brutalistički stambeni kompleks, poznat kao Istočna kapija grada.
Od Niksona od Hruščeva
Kako bi se iskoristio brutalistički potencijal grada u cilju promocije Beograda, gradske vlasti razmatraju otvaranje delova još jednog remek dela ovog pokreta, zgradu Palate Srbije, koja se trenutno otvara za javnost samo jednom godišnje. Zgrada Palate Srbije ugostila je mnogobrojne svetske lidere, poput Ričarda Niksona i Geralda Forda ali i ruske političare poput Nikite Hruščeva i Leonida Brežnjeva.
Svaka od bivših jugoslovenskih republika imala je u okviru kompleksa svoj salon sa centralnom sobom koja se zvala dvorana Jugoslavije. Tepisi i nameštaj su rađeni po meri, a neki od najistaknutijih umetnika stvarali su slike i mozaike za ovaj objekat. Jedan od najreprezentativnijih enterijerskih elemenata jeste luster smešten ispod kupole prečnika dvanaest metara.
Impresivni spomenici
Ostali primeri Jugoslovenskog brutalizma nalaze se širom bivših republika i mnogi od njih su u formi spomenika u znak sećanja na borbu protiv fašizma, koji su često postavljani u ruralnim sredinama. Mnogi od njih su zapušteni, poput spomenika na Petrovoj gori u Hrvatskoj. Ipak, neki su i obnovljeni, a jedan od njih je memorijalni spomenik u Tjentištu „Bitka na Sutjesci“ , podignut u znak sećanja na stradanje 7.000 ljudi od strane nacista.
Autor ovog memorijalnog spomenika, arhitekta Miodrag Živković, bio je među prvim umetnicima u bivšoj Jugoslaviji koji je koristio beton prilikom stvaranja ovog spomenika visokog 19 metara.
„Beton je stabilan materijal, podseća an kamen, ali je sa njim lakše raditi.“, objasnio je Miodrag Živković.
