Leto uz arhitekturu i urbanizam na Beogradskoj tvrđavi: izložbe „70 godina planiranja Beograda“ i „Talasi secesije“.
Protekla subota prošla je obeležena arhitekturom i urbanizmom. Na šetalištu Beogradske tvrđave, tik iznad rekonstruisanog Malog stepeništa i fontane, projektovanih 1903. godine od strane prve naše žene arhitekte Jelisavete Načić, otvorena je izložba 70 godina planiranja Beograda. Izložbu je pred mnogobrojnim okupljenim kolegama arhitektama i urbanistima otvorila aktuelni direktor geolog Mr Vesna Tahov.
Na prvi pogled pomalo zbunjujući naslov, koji posmatraču naslućuje da se Beograd planira tek 70 godina, međutim u pitanju je veliki jubilej Urbanističkog zavoda Beograda. Ako napravimo istorijski osvrt, prvi prostorno-urbanistički plan Beograda, takozvani Plan varoši u šancu, izradio je pre više od 150 godina inženjer Emilijan Josimović, ali su mnogi značajniji projekti i realizacije potekli tek nakon Drugog svetskog rata i osnivanjem Urbanističkog zavoda. Te daleke 1948. godine, Zavod biva osnovan od strane arhitekta Nikole Dobrovića, a njegov primarni zadatak je bio da detaljno planira, projektuje i organizuje izgradnju glavnog grada Socijalističke Jugoslavije.
Rešenja urbanista često su bila i previše napredna pa politički vrh nije uspevao da realizuje planirano
Nakon Drugog svetskog rata, Beograd doživljava pravu eksploziju novopridošlog stanovništva. Sociolozi, ekonomisti i planeri ukazali su da će taj trend u narednim decenijama biti u usponu i da je potrebno posvetiti se arhitekotnsko-urbanističkom planiranju i razvoju prestonice, urbane sredine koja je u tom trenutku doživljavala najveći privredni rast. Prvi značajni zadatak, ostvaren već 1950. godine, bila je izrada prvog Generalnog urbanističkog plana (GUP), koji potpisuje arhitekta Miloš Somborski. Generalni i detaljni urbanistički planovi projektovani su uz odlične kadrove Zavoda. Često i previše napredno, pa politički vrh nije uspevao da realizuje planirano, na šta nam ukazuju izmene u svakom narednom GUP-u, gde su kolege nastojale da naprednijim rešenjima premoste ili izmene ideje, koje su u tom trenutku već bivale zastarele. Saobraćajni čvorovi, autobuske i železničke stanice, izmeštanje industrije, silazak na reke, metro i naravno širenje stambene zone, samo su neki od problema sa kojima su se borile kolege tokom ovih sedam decenija, što se može i videti na izložbenim panoima.
Izložba je jednostavno koncipirana i kroz pregledan istorijski tok prati razvoj planova i projekata Beograda, a podeljena je na pet ključnih etapa, nastalih na konto političkih, ekonomskih i socioloških promena, koje su snažno uticale i na urbanističko planiranje. Možda jedina zamerka, na koju su mi pažnju skrenuli posetioci izložbe koji nisu iz struke, a to je odsustvo legendi koje bi razjasnile brojeve, boje i šrafure na planovima i 3D modelima koji se pojavljuju na panoima.
Secesija u regionu
Kada se prođe Veliko stepenište, projektovano 1928. godine od strane arhitekata Aleksandra Krstića i Đorđa Kovaljevskog, na platou ispred bista narodnim herojima Drugog svetskog rata, može se pogledati izložba Talasi secesije. Ova veoma zanimljiva izložba obrađuje najznačajnija ostvarenja spomenutog arhitektonskog pravca u državama dunavskog regiona, a plod je saradnje institucija iz Budimpešte, Segedina, Ljubljane, Beča, Bukurešta, Zagreba, Subotice, Beograda i Sofije.
Kroz takođe neveliku seriju panoa, publika može razgledati neka od najznačajnijih ostvarenja ovog dekorativističkog stila koja su nastala u Srbiji i okruženju. Neke zgrade su nam poznate jer smo ih viđali po našim gradovima ili kada smo bili u poseti nekoj od regionalnih prestonica, ali prikazani su i objekti za koje ni ljudi iz arhitektonske struke nisu znali da postoje, a predstavljaju bisere secesije ovog regiona.
Sve čestitke kolegama, naročito iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji su ispred države Srbije dali doprinos u rasvetljavanju ove značajne arhitektonske tematike.
Izložbe i dalje na traju pa ih možete pogledati na Beogradskoj tvrđavi.
Korisni linkovi:
