Petrovaradinska tvrđava: Spoj inženjerskog umeća, istorije i legendi
Da li ste znali da ispod tvrđave postoji lavirint tunela dugačak čak 33 kilometra? Pogledajte video i otkrijte njene najbolje čuvane tajne.
Na mestu gde se danas uzdiže Petrovaradinska tvrđava, istorija se taložila sloj po sloj — od paleolita, preko Rimskog carstva, do habsburških inženjera koji su u 17. veku podigli jedno od najsofisticiranijih utvrđenja Evrope.
Još u antičkom periodu Rimljani su na ovom prostoru podigli utvrđenje poznato kao Cusum, koje je bilo deo limesa – odbrambene granice carstva duž Dunava. Tokom narednih vekova, na istom mestu smenjivali su se različiti vladari i kulture – Vizantinci, Ugari, Osmanlije – ostavljajući svoj trag na slojevima zidina koji i danas svedoče o burnoj prošlosti.
Godine 1235. ugarski kralj Bela IV dovodi monaški red cistercita iz Francuske, koji na temeljima rimskog utvrđenja podiže manastir i doprinosi razvoju naselja. Tri veka kasnije, utvrđenje pada u ruke Osmanlija i postaje jedna od njihovih važnih strateških tačaka.
Pročitajte još na Gradnja.rs:
View this post on Instagram
Građenje tvrđave
Nakon završetka Velikog turskog rata (1683–1699), tokom kojeg su habsburške snage 1687/1688. godine preuzele kontrolu nad Petrovaradinom, doneta je strateška odluka da se na mestu dotadašnjeg srednjovekovnog, a potom i turskog utvrđenja, izgradi nova tvrđava, u skladu sa najnaprednijim vojnim principima tog doba.
Izgradnja ovog arhitektonsko-građevinskog remek-dela na obronku Fruške gore započeta je 1692. godine. Grof Karl Eugen Kroj, 18. oktobra postavlja kamen temeljac na mestu na kome je kasnije podignut Leopoldov bastion. Prvi plan tvrđave delo je pukovnika Matijasa Kajzersfelda, dok je drugi, delimično izmenjeni nacrt izradio grof Luiđi Marsilji.
Izgradnja ovog arhitektonsko-građevinskog remek-dela na obronku Fruške gore započeta je 1692. godine
Oba plana nastala su po uzoru na planove vodećeg autoriteta na polju opsedanja i građenja utvrda tokom XVII veka, francuskog inženjera Sebastijana Vobana. Na početku, radovima je rukovodio inženjerski pukovnik Mihael Vamberg, a nakon njegove smrti 1703. godine pukovnik Gizenbir do 1728. godine.
Iste godine okončana je i prva faza izgradnje tvrđave koja se tada sastojala od Gornje i delimično Donje tvrđave, mostobrana na levoj obali Dunava, četvrtastog utvrđenja i Hornverka – dvorožnog utvrđenja okrenutog prema južnoj strani.
Druga faza radova trajala je od 1753. do 1780. godine. U ovom razdoblju Donja tvrđava je proširena na Podgrađe, dok su na gornjem platou sazidane Dugačka i Jednostavna tvrđava, arsenal Mamula i Sahat-kula. Tokom ove etape u izgradnji Petrovaradinske tvrđave, na predlog majora Hajnriha Šredera izgrađen je razgranat sistem podzemnih tunela.
Ukupna dužina katakombi iznosi 33 km i u njima je tokom trajanja napada bilo smešteno preko 6.000 vojnika.
Najveća pretnja u tom periodu svakako je bila Osmanska vojska. Poznata po takozvanim „minskim ratovima“ vešto je zauzimala nove teritorije i napredovala ka unutrašnjosti Evrope. Petrovaradinska tvrđava, simbolično nazivana „bedemom Hrišćanstva“, imala je zadatak da njihova osvajanja zaustavi.
Iz tog razloga nastale su katakombe – dobro razrađen sistem podzemnih hodnika različitih funkcija, komunikacioni, prislušni, minski, slepi hodnici. Prema tvrdnjama, njihova ukupna dužina iznosi 33 km i u njima je tokom trajanja napada bilo smešteno preko 6.000 vojnika.
Ceo sistem podeljen je na levo i desno krilo, dok se svako krilo sastoji od po 22 „aronde“. Aronde su imale vojnike zadužene za prenošenje informacija, a zvuk trube bio je znak za izvršenje naredbe.
Minski tuneli puni baruta bili bi zapaljeni i tako digli u vazduh „šančeve“ tj. minska polja na kojima se nalazila osvajačeva vojska. Upravo na mestu tih šančeva danas su za vreme Exit festivala smešteni dobro poznati stejdževi.
Vojna uloga sve do 1950. godine
Takođe, postojale su i 4 linije odbrane označene različitim bojama kao i 8 nivoa na kojima su smešteni dugački tuneli. Jedna od najvećih i najznačajnijih bitaka odigrala se za vreme Eugena Savojskog kada je tvrđava odolela tronedeljnom napadu preko 200.000 osmanskih vojnika.
Nakon završetka svih radova 1780. tvrđava se prostirala na površini od 112 hektara i bila je, posle Verdena, najveća u Evropi. Sve do 1950. godine imala je vojnu ulogu nakon čega je predata civilnim vlastima.
Vremenom, tvrđava je gubila svoju prvobitnu namenu. U jednom trenutku služila je kao zatvor, njeni tuneli su pretvoreni u magacin, a kasnije su i civili ovde smeštali svoje lične stvari. Nažalost, jako često i velike količine otpada.
Blago Marije Terezije, tajni tunel ispod Dunava, priča o zazidanim mačkama u bedemima, samo su neke od legendi koje prate priču o tvrđavi.
Kada govorimo o Petrovaradinskoj tvrđavi i njenim katakombama, ne možemo zaobići neverovatne legende koje se već generacijama prenose i prepričavaju. Jedna od napoznatijih jeste priča o blagu carice Marije Terezije koje je, prema navodima, smešteno i zaključano upravo na tvrđavi. Veliki broj znatiželjnih posetilaca i danas traga za njim, iako nema konkretnih dokaza da se ono tu nalazi.
Ne manje zanimljiva je i legenda o tajnim tunelima koji vode ispod Dunava i povezuju Petrovaradin sa Novim Sadom. U spisima je pronađen podatak da je zaista postojao tunel ali on je služio samo da bi se iz njega izvlačila voda. Da li jedan zaista prolazi ispod reke za sada ostaje pod znakom pitanja.
Takođe, gradnju tvrđave prati priča o ugradnji živih mačaka u temelje i bedeme građevine radi obezbeđivanja njene dugovečnosti. Naravno, legendi ima mnogo. Tvrđava je zasigurno neiscrpan izvor mašte, kreativnosti i znatiželje.
Danas, zahvaljujući angažovanju naših sagovornika iz udruženja „3D svet“ katakombe su očišćene, prohodne i redovno prihvataju posetioce željne novih saznanja o ovom mističnom istorijskom zdanju.
Udruženje već godinama unazad održava tunele i dolazi do novih, do sada nepoznatih, otkrića. Zahvaljujući njima, ogroman broj ljudi, kako iz regiona tako i inostranstva, imao je priliku da se upozna sa ne toliko uobičajenom pričom o našoj tvrđavi.
Nekada su se ovde odigravale borbe, a danas tunelima Tvrđave prolaze turisti i zaljubljenici u arhitekturu, istoriju i legende.
Petrovaradinska tvrđava nije samo spomenik prošlosti, već i svedočanstvo umeća graditelja koji su znali kako da povežu prirodu, materijal i odbranu. Danas, dok kroz njene tunele prolaze turisti umesto vojnika, ona nastavlja da čuva duh epohe u kojoj je nastala — i podseća koliko arhitektura može biti moćan zapis vremena.
