Kako arhitektura Rija priča priču o represiji u Oskarom nagrađenom filmu I’m Still Here
UPDATE 3.3.2025. Filmsko ostvarenje I’m Still Here osvojio je Oskara za najbolji strani film.
Ovo nije samo portret porodice pogođene društvenim promenama, već i podsetnik na to kako arhitektura i urbanizam oblikuju živote ljudi.
Brazilski film I’m Still Here u režiji Valtera Salesa, nominovan za Oskara, donosi potresnu priču o porodici suočenoj s represijom tokom vojne diktature u Brazilu (1964–1985). Kroz ličnu dramu žene koja ostaje sama nakon nestanka supruga, film koristi arhitekturu i urbanizam Rio de Žaneira kao ključne elemente u naraciji. Građevine, ulice i javni prostori postaju ne samo scenografija, već i aktivni učesnici u priči, oslikavajući promene u društvu i atmosferi tog vremena.
Režiser Valter Sales, poznat po filmovima kao što su Central Station i The Motorcycle Diaries, imao je ličnu povezanost sa porodicom Paiva, čija je priča inspirisala film. Sales je provodio vreme u njihovom domu tokom 1970-ih, gde su se okupljali intelektualci i umetnici, što mu je omogućilo autentičan prikaz njihovog života pod diktaturom. Ova autentičnost se ogleda u pažljivom odabiru lokacija i setova koji verno oslikavaju arhitekturu i atmosferu tog vremena.
Srodni članci na portala Gradnja:
Kako se priča razvija i režim pojačava represiju, svetli i prostrani pejzaži ustupaju mesto uskim, senovitim ulicama i visokim zidovima.
Film počinje prikazima Rija iz 1970-ih, sa širokim bulevarima, živahnim plažama i modernističkim građevinama koje odražavaju optimizam i ekonomski razvoj tog perioda. Međutim, kako se priča razvija i režim pojačava represiju, vizuelni stil filma se menja – svetli i prostrani pejzaži ustupaju mesto uskim, senovitim ulicama, visokim zidovima i kontrolisanim javnim prostorima.
Rio de Žaneiro je poznat po svojim kontrastima – luksuzne vile i modernistički neboderi stoje u neposrednoj blizini favelâ. Ova urbana struktura u filmu dodatno naglašava socijalne i političke razlike. Dok vladajuća elita živi u zaštićenim delovima grada, obični građani sve više osećaju stege režima. Javni prostori, nekada mesta okupljanja i slobode, postaju područja kontrole i nadzora.
Građevinski inženjer uhvaćen u političke turbulencije
Suprug glavne junakinje, građevinski inženjer, jedan je od ključnih likova čija sudbina oslikava sudar arhitekture i politike. Kao stručnjak koji radi na infrastrukturnim projektima, on je deo društva koje gradi Brazil, ali u isto vreme postaje meta režima zbog svojih političkih stavova. Njegov nestanak simbolizuje nasilje nad intelektualcima i stručnjacima koji su se našli na udaru vlasti.
Njegova profesija dodatno produbljuje značenje filma – dok je arhitektura u svom idealnom obliku simbol napretka i razvoja, u ovom kontekstu ona postaje instrument represije. Novi infrastrukturni projekti koje država forsira ne koriste ljudima, već vlastima, dok se pojedinci koji rade na njima često nalaze između profesionalnih obaveza i moralnih dilema.
Kuća kao ogledalo društvenih promena
Porodični dom, u početku prostran i pun svetlosti, kako film odmiče postaje klaustrofobičan i obavijen senkama. Promene u osvetljenju i scenografiji oslikavaju unutrašnje stanje glavne junakinje – kako nestaje osećaj sigurnosti, tako i zidovi postaju teskobni, a prozori zatvoreni.
Jedan od upečatljivih motiva u filmu je način na koji se arhitektura koristi za prikazivanje emocija. Na primer, vrata i prozori, koji simbolizuju povezanost sa spoljnim svetom, postupno se zatvaraju i nestaju iz kadra, naglašavajući izolaciju i strah. Ulična rasveta u noćnim scenama često baca duge senke, stvarajući atmosferu nesigurnosti i neizvesnosti.
Urbanizam diktature: Grad pod nadzorom
Jedan od upečatljivih aspekata filma jeste način na koji prikazuje urbanizam pod vojnim režimom. Rio de Žaneiro, grad poznat po svojoj energiji i haotičnoj lepoti, u filmu postaje mesto strogih pravila i kontrole. Ulice su ispunjene vojnim patrolama, a zgrade institucija deluju monumentalno i hladno, simbolizujući moć vlasti.
Pojedini delovi grada, poput istorijskog centra i zona oko državnih institucija, postaju sterilni i ogoljeni od svakodnevnog života, dok se građani povlače u privatne prostore ili u neformalne zajednice. Na ovaj način film vizuelno prikazuje kako autoritarni režimi manipulišu urbanim prostorima kako bi zadržali kontrolu nad stanovništvom.
Film kao podsećanje na snagu arhitekture
I’m Still Here nije samo priča o porodici pogođenoj represijom, već i podsetnik na to kako arhitektura i urbanizam oblikuju živote ljudi. Grad nije samo kulisa, već aktivni svedok i učesnik u istorijskim događajima. Kroz prikaz arhitekture i prostora, film uspeva da prenese osećaj nesigurnosti, gubitka i borbe za slobodu, čineći ga važnim delom savremene kinematografije.
Njegova nominacija za tri Oskara (za najbolji film, najbolji međunarodni film i najbolju glavnu glumicu za Fernandu Tores), potvrđuje njegov umetnički značaj, a način na koji koristi prostor i arhitekturu za pripovedanje čini ga posebno interesantnim za struku, koji u svom radu često balansiraju između progresa i društvenog konteksta u kojem deluju.
